Kranten in verschillende landen hebben zondagavond resultaten bekendgemaakt van een wereldwijd onderzoek naar belastingparadijzen. Dit moet je weten.
Wat zijn de Panama Papers?
Ruim vierhonderd journalisten van meer dan honderd internationale media, waaronder Trouw en Het Financieele Dagblad in Nederland, werkten mee aan het onderzoek, getiteld Panama Papers. Het is gebaseerd op meer dan 11,5 miljoen documenten, e-mails en spreadsheets uit de gelekte administratie van een juridisch advieskantoor in Panama: Mossack Fonseca & Co.
Het kantoor vestigt voor klanten bedrijven in belastingparadijzen. Door de uitgelekte administratie hebben journalisten vaak kunnen achterhalen welke personen zich achter de door Mossack Fonseca opgerichte vennootschappen verschuilen, in veel gevallen ook met welk doel deze bedrijven werden opgezet.
Bezit van een offshore-bedrijf is niet verboden. Maar omdat belastingparadijzen niet of nauwelijks gegevens over de eigendom openbaar maken, zijn zulke bedrijven bij uitstek geschikt voor het ontduiken van belastingen of andere illegale praktijken.
Het International Consortium for Investigative Journalists (ICIJ) voerde eerder onderzoeken uit zoals Offshoreleaks – over bedrijven in belastingparadijzen -, Swissleaks – over geheime bankrekeningen bij HSBC in Zwitserland – en Luxleaks – over belastingontwijking door bedrijven via Luxemburg. Het Panama Papers-onderzoek is echter vele malen groter.
Wie zijn erbij betrokken?
Meer dan tien staatshoofden duiken op in de Panama Papers. In het onderzoek worden de namen genoemd van hoogwaardigheidsbekleders die hun geld discreet in de belastingparadijzen zouden hebben gestald. Onder hen de presidenten van Oekraïne, Rusland en Argentinië, respectievelijk Petro Porosjenko, Vladimir Poetin en Mauricio Macri.
Porosjenko zou zijn snoepconcern formeel hebben overgeheveld naar de Britse Kanaal-Eilanden, in de hoogtijdagen van de burgeroorlog. De bedoeling zou zijn geweest in augustus 2014 Porosjenko voor hoge belastingen te behoeden indien het bedrijf als Oekraïense onderneming zou worden verkocht.
Eén van de rijkste mensen op aarde, de president van de Verenigde Arabische Emiraten, Sheikh Khalifa bin Zayed al-Nahyan, ontbreekt niet. Onder de genoemde ex-staatshoofden is de voormalige emir van Qatar, Hamad bin Khalifa al-Thani.
Ook duikt de naam op van koning Salman van Saudi-Arabië, die van een tante van de Spaans koning Felipe VI, Pilar de Borbón en die van een neef van president Bashar al-Assad van Syrië, Rami Makhlouf. In de berichten worden ook voetballer Lionel Messi en ex-voorzitter van de UEFA Michel Platini genoemd, net als de IJslandse premier Sigmundur Davið Gunnlaugsson.
Worden er ook Nederlandse bedrijven genoemd?
Ja, twee Nederlandse brievenbusfirma's komen voor in de gelekte documenten. "Het gaat om sportmarketingbedrijven die genoemd worden in een aanklacht van de Amerikaanse justitie tegen hoge bazen van de FIFA", zegt FD-journalist Siem Eikelenboom tegenover de NOS. "Dus het vermoeden bestaat dat Nederland een spil is geweest in illegale betalingen, steekpenningen, aan hoge FIFA-mensen."
Daarnaast zouden ook rijke Nederlanders van de constructies gebruikmaken om belasting te ontwijken. Het FD komt de komende dagen met meer onthullingen daarover.
Wat zegt Mossack Fonseca?
"We zijn gehackt'', aldus medeoprichter Ramón Fonseca Mora van Mossack Fonseca in een interview met tv-zender TVN. "Dat is een misdrijf." Het Panamese juridisch advieskantoor ontkent ook maar iets te maken hebben met belastingontduiking of witwaspraktijken. Het bedrijf is naar eigen zeggen het slachtoffer van computercriminaliteit.
Fonseca zei in een interview met persbureau Reuters dat zijn kantoor meer dan 240.000 bedrijven heeft opgericht. Een "overgrote meerderheid'' daarvan zou worden gebruikt voor "legale doeleinden".
Volgens Fonseca houdt zijn organisatie zich bezig "met het maken van juridische structuren voor tussenpersonen zoals banken, advocaten, accountants en fondsen. Zij hebben hun eindklanten die wij niet kennen." Alle klanten van Mossack Fonseca zouden inmiddels op de hoogte zijn gesteld van "dit probleem".
Hoe nu verder?
Meerdere landen zijn onderzoeken begonnen vanwege de onthullingen. Zo maakten de autoriteiten in Australië, België en Nieuw-Zeeland bekend te kijken naar de gegevens.
De Australische belastingdienst liet weten meer dan achthonderd klanten van het bedrijf te onderzoeken vanwege mogelijke belastingontduiking. "De boodschap is duidelijk: belastingbetalers kunnen er niet op rekenen dat dit soort geheime regelingen ook geheim blijven", waarschuwde de dienst.
Ook de Belgische autoriteiten hebben belangstelling voor de onthullingen. Minister Johan Van Overtveldt (Financiën) maakte bekend dat hij de Bijzondere Belastinginspectie heeft gevraagd de gegevens te onderzoeken. Zeker 732 Belgen zouden via Mossack Fonseca bedrijven hebben opgericht in elf verschillende belastingparadijzen. "In een eerste fase dient de identiteit van de betrokken personen of bedrijven achterhaald te worden", aldus een woordvoerder van de minister.
Ook de fiscus in Nieuw-Zeeland is op zoek naar informatie over burgers die regelingen hebben getroffen via het Panamese bedrijf. Burgers die belastingregels hebben overtreden, worden opgeroepen zichzelf aan te geven.
De Panamese regering heeft al laten weten mee te werken aan juridische procedures die voortkomen uit het onderzoek.
Wat doet Nederland met de onthullingen?
De Belastingdienst liet maandag weten een onderzoek in te stellen naar gegevens uit de Panama Papers die betrekking hebben op Nederland. De organisatie kijkt daarbij vooral of daar gegevens bij zitten die bruikbaar zijn voor de belastingheffing, aldus het ministerie van Financiën. Het ministerie verwacht in het tweede kwartaal van dit jaar met de uitkomsten van het onderzoek te komen.
De coalitiepartijen in de Tweede Kamer zijn blij met het onderzoek naar de Nederlandse kant van de Panama Papers, maar voor de SP gaat dit niet ver genoeg. SP-leider Emile Roemer wil dat de Tweede Kamer een parlementaire enquête gaat voorbereiden naar de rol die Nederland speelt in "het ontduiken van belasting door miljardairs".
Lees ook
IJslandse premier loopt weg uit tv-interview na vraag over Panama Papers
Vader van Britse premier David Cameron genoemd in Panama Papers
Panama Papers een ramp voor ja-kamp Oekraïne-referendum
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl